جزئیات کشف یک جنس و 6 گونه جدید سنگواره‌ای در ایران

دکتر عباس قادری در گفت‌وگو با ایسنا، در خصوص جزئیات کشف یک جنس و 6 گونه جدید سنگواره‌ای در ایران اظهار کرد: این یافته‌ها حاصل مطالعات صحرایی و آزمایشگاهی دیرینه‌شناسی است که توسط تیم بین‌المللی متشکل از متخصصان ایرانی ـ آلمانی بر روی فون آمونوئیدی پالئوزوئیک پسین ایران انجام و نتایج آن در قالب سه مقاله علمی بین‌المللی مختلف در سال 2019 منتشر شده است.

وی افزود: در یکی از این مقالات که متمرکز بر مطالعه آمونوئیدهای پرمین پسین (سن تقریبی 253 میلیون سال قبل) در شمال باختر ایران بوده است، یک جنس و سه گونه جدید از این سنگواره‌ها متعلق به جنس‌های Araxoceras و Vedioceras معرفی، نام‌گذاری و تشریح شده‌اند. این سنگواره‌ها از توالی‌های رسوبی سازند علی‌باشی در حاشیه رود ارس و باختر شهر جلفا به دست آمده‌اند.

رئیس انجمن دیرینه‌شناسی ایران اضافه کرد: نام جنس آمونوئیدی یاد شده برگرفته از نام انگلیسی رود ارس، Araxoceltites انتخاب شده و سه گونه مختلف برای آن معرفی و تشریح شده است، ضمن اینکه یکی از این گونه‌ها نیز به نام Araxoceltites sanestapanus، به افتخار کلیسای باستانی سن‌استپانوس جلفا که در حاشیه رود ارس قرار دارد، نامیده شده است.

قادری عنوان کرد: در پروژه تحقیقاتی دیگری که با حضور اساتیدی از گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد و دانشگاه آزاد اصفهان از ایران و نیز محققانی از موزه تاریخ طبیعی برلین آلمان و دانشگاه آدام میتزکویچ لهستان بر روی توالی‌های رسوبی دونین در سلسله جبال شتری در خاور شهر طبس انجام شده است، یک گونه جدید از گنیاتیت‌های اسپورادوسراتید برای اولین بار شناسایی و به افتخار شهر طبس، محل یافت این گونه جدید، به نام Meanoceras tabasense نام‌گذاری شد. جایگاه سنی این گنیاتیت‌ها بخش میانی اشکوب فامنین در اواخر دوره دونین (حدود 365 میلیون سال قبل) است.

وی بیان کرد: لازم به ذکر است آمونوئیدها زیررده‌ای از رده پابرسران و شاخه نرمتنان هستند و سنگواره‌های آن‌ها نقش مهمی در تعیین سن طبقات رسوبی سازنده زمین در حدفاصل دوره‌های زمین‌شناسی دونین تا کرتاسه (420 تا 65 میلیون سال قبل) دارند. اختاپوس‌ها و ماهیان مرکب از فرم‌های امروزین رده پابرسران هستند که البته فاقد صدف خارجی بوده اما نیای قدیمی‌تر آن‌ها نظیر آمونوئیدها دارای صدف سخت خارجی پیچیده هستند و پتانسیل خوبی برای تبدیل شدن به سنگواره داشتند.

عضو هیأت علمی گروه زمین‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد خاطرنشان کرد: مطالعات دیرینه‌شناسی به عنوان یکی از مبانی علم زمین‌شناسی و کاربرد آن در شناخت تاریخ زمین و سرگذشت حیات، دارای اهمیت زیادی است که می‌توان به پتانسیل‌های ارزشمند دیرینه‌شناسی ایران اشاره کرد. با وجود انجام پژوهش‌های گسترده توسط محققان مختلف داخلی و خارجی طی دهه‌های اخیر بر روی دیرینه شناسی ایران، هنوز ناشناخته‌های بسیاری در این علم وجود دارد و ضروری است مطالعات دقیق و پژوهش‌های سیستماتیک بر روی گروه‌های مختلف سنگواره‌ای ایران انجام شود.

وی گفت: با وجود اینکه نزدیک به نیم قرن است که توالی‌های چینه‌ای پرمین بالایی ایران در منطقه جلفای آذربایجان شناخته و مطالعات چینه‌شناسی بسیاری هم بر روی آن انجام شده اما در پژوهش‌هایی که تیم تحقیقاتی ما در این منطقه انجام داده است، یافته‌های جدید و قابل توجهی به دست آمده که نتایج آن در سالیان اخیر و در مقالات علمی متعدد منتشر و در بعضی از آن‌ها الگوهای جدیدی برای چینه‌نگاری زیستی طبقات پرمین پسین در دنیا ارائه شده است.

قادری عنوان کرد: به عنوان نمونه، در یکی از این مقالات که در سال 2016 و در مجله معتبر Journal of Systematic Paleontology موزه تاریخ طبیعی لندن منتشر شد، دو جنس و 20 گونه مختلف آمونوئیدی از این ناحیه برای اولین بار در دنیا کشف و نام‌گذاری شدند، ضمن اینکه چهار گونه از این میان به نام مفاخر نامدار ایران زمین حکیم ابوالقاسم فردوسی، حکیم ابوریحان بیرونی، استاد محمد حسین شهریار شاعر پرآوازه معاصر کشور و دکتر علی اصغر آریایی دانشیار بازنشسته دانشگاه فردوسی مشهد و مؤسس گروه زمین شناسی این دانشگاه نام‌گذاری شدند.

وی اضافه کرد: این امر نشان می‌دهد مطالعات دیرینه‌شناسی در ایران هنوز جای بسیاری برای پیشرفت و توسعه دارد و از آن جا که یکی از پایه‌های دانش زمین‌شناسی علم دیرینه‌شناسی و شناخت توالی‌های رسوبی است و نیز نظر به حضور ذخایر هیدروکربوری ارزشمند و بسیاری از مواد معدنی در بین چینه‌های رسوبی، انجام و توسعه مطالعات دقیق و پایه‌ای زمین‌شناسی در جای جای ایران زمین لازم و ضروری است.

رئیس انجمن دیرینه‌شناسی ایران با اشاره به پژوهش‌های ارزنده دیرینه‌شناسان ایرانی تأکید کرد: همه ساله مطالعات ارزشمندی توسط اساتید و دانشجویان دیرینه‌شناسی ایران انجام و نتایج جالب توجه این تحقیقات در نشریات معتبر علمی داخلی و خارجی منتشر می‌شود. با توجه به جذابیت‌های این شاخه از علم برای عموم مردم، ضروری است این نتایج با بیانی ساده اطلاع‌رسانی شود تا ضمن ارتقای دانش عمومی جامعه و ترویج علم، عموم مردم از دستاوردهای محققان ایرانی آگاه شوند.