پسماند معدنی یا ضایعات معدنی به مواد باقی‌مانده در فرآیند جداسازی بخش‌های ارزشمند از بخش‌های غیرارزشمند یک سنگ معدن گفته می‌شود. برخی از کارشناسان معدن بر این باورند درحال‌حاضر بسیاری از کارخانه‌های فرآوری در جهان به دانشی دست پیدا کرده‌اند که به مدد آن، دیگر ضایعات معدنی فرآوری نخواهند شد، در حالی‌که در ایران هنوز این دانش ایجاد نشده است و بسیاری از کارخانه‌های فرآوری پس از فرآوری با ضایعات معدنی روبه‌رو خواهند شد. اما این امیدواری وجود دارد که در سال‌های آینده بتوانیم با ورود دانش فرآوری، میزان ضایعات مواد معدنی را به‌ کمترین میزان ممکن برسانیم.

حاشیه سود معادن بالاست
در همین زمینه، بهرام شکوری، رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران، در گفت‌وگو با صمت، بابیان اینکه درحال‌حاضر امکان تولید منهای ضایعات، در کارخانه‌های فرآوری وجود ندارد، گفت: فرآوری باطله‌ها در کارخانه مس سرچشمه صرفه اقتصادی ندارد. از این‌رو اقدامی برای فرآوری آن نمی‌شود.
وی بابیان اینکه باطله‌های مس کارخانه مس سرچشمه دست‌کم ۲ دهم درصد مس دارند، خاطرنشان کرد: به نظر من این باطله‌ها خود یک معدن هستند. فناوری جدید، امکان اینکه بتوان این باطله‌ها را فرآوری کرد را به وجود آورده اما در کشور هنوز به این دانش دست نیافته‌ایم.
شکوری در پاسخ به این پرسش که آیا امکان فرآوری لجنی که در ته ذوب مواد معدنی مس می‌ماند وجود دارد، گفت: فرآوری این لجن برای شرکت مس چندان توجیه اقتصادی ندارد اما بسیاری از شرکت‌های کوچک، خریدار آن هستند. باید به این نکته اشاره کنم که فرآوری سنگ‌های معدنی باید به‌گونه‌ای انجام شود که دیگر این لجن ایجاد نشود چراکه بهره‌وری دوباره از این ماده کاربرد ندارد.
رئیس کمیسیون معدن و صنایع معدنی اتاق بازرگانی ایران، با اشاره به اینکه حاشیه سود معدن بالاست، بیان کرد: معادن ایران، آن‌قدر غنی هستند که نباید دغدغه مسائل اقتصادی و معیشت مردم را داشته باشیم.

از فعالیت یکدیگر آگاه نیستند
به گفته این فعال اقتصادی، اتفاق‌های خوبی در حوزه معدن و صنایع معدنی در کشور رخ داده اما فعالان معدنی از روند موفقیت‌های یکدیگر آگاهی چندانی ندارند.
وی بابیان اینکه در دوره تحریم‌های گذشته، کارخانه‌های صنایع معدنی هزار و ۳۰۰ قلم کالا را با مهندسی معکوس، ساختند، گفت: این تجربه را می‌توان در دوره تحریم‌های جدید نیز تکرار کرد. زمانی‌که من به‌همراه یک هیات اقتصادی، محمدجواد ظریف وزیر امور خارجه کشور را در یک سفر همراهی می‌کردم، در هواپیما متوجه شدم که فعالان اقتصادی از فعالیت‌های یکدیگر به خوبی آگاه نیستند. از این‌رو لازم است شرایطی را ایجاد کنیم که فعالان معدنی داخل کشور از آخرین دستاوردهای یکدیگر آگاه شوند.
شکوری بابیان اینکه فعالان معدنی باید تجربه‌های‌شان را در اختیار یکدیگر قرار دهند، گفت: معادن استان کرمان، دارای ظرفیت‌های زیادی هستند. این معادن می‌تواند در جذب سرمایه‌ها بسیار تاثیرگذار باشد.
یکی از راهکارهایی که می‌توان در آن ظرفیت‌های معدنکاری کشور را به‌نمایش گذاشت، شرکت در نمایشگاه‌های داخلی و خارجی است. وی در ادامه بیان کرد: نمایشگاه‌ها فرصت ارائه توانمندی‌ها را به فعالان معدنی می‌دهند. در واقع شرکت در این نمایشگاه‌ها این فرصت را ایجاد می‌کند که با آخرین روش‌ها و نوآوری‌ها در حوزه معدن و صنایع معدنی آشنا شویم.
این فعال اقتصادی در پاسخ به این پرسش که آیا توانسته‌ایم از ظرفیت‌های معادن کشور در توسعه اقتصاد کشور، بهره بگیریم، بیان کرد: ایران یک درصد جمعیت و مساحت جهان را در اختیار دارد اما باوجود اکتشافات سطحی در کشور ۷ درصد ذخایر معدنی جهان در ایران ذخیره شده است. علاوه‌بر این در ایران جدول مندلیف و کمربند مس و آهن در کشور ما وجود دارد. با این وجود نتوانستیم آن‌گونه که باید از ظرفیت‌های معدنی در توسعه اقتصاد کشور بهره بگیریم.
شکوری در ادامه با بیان اینکه معدن می‌تواند جایگزین اقتصاد نفتی شود، گفت: حاشیه سود در اقتصاد نفتی آن‌قدر بالاست که مسئولان اجرایی کشور به‌فکر جایگزینی آن برنیامدند. کشور ما دارای ظرفیت‌های معدنی بالایی است و اگر امکان حفاری‌های عمیق در کشور مهیا شود بدون تردید ذخایر معدنی ما به میلیاردها تن خواهد رسید.
وی در پایان تصریح کرد: واقعیت این است که در حوزه اکتشاف، آنگونه که باید خوب عمل نکردیم و بخش‌خصوصی هنوز درگیر بخش اکتشاف نشده
است. بدون تردید اگر در این حوزه بیشتر تلاش کنیم سهم معدن در اقتصاد کشور به ۳۰ درصد هم خواهد رسید.

ضایعات معدنی متغیر است
همچنین در همین زمینه، محمود گوهرین، عضو هیات مدیره خانه معدن ایران، در گفت‌وگو با صمت، اظهار کرد: برای اینکه مواد معدنی استخراج شده از معادن قابل استفاده در صنعت باشند باید فرآوری شوند.
مواد معدنی کم عیار برای ورود به بازار مصرف، نیاز به عملیات پرعیارسازی دارند. بخش فرآوری در معدن با هدف حذف مواد ناخواسته (باطله) و افزایش عیار ماده معدنی (تولید کنسانتره) نقش واسطه بخش معدن و صنایع مختلف را ایفا می‌کند.
وی در ادامه بیان کرد: بخش فرآوری معدن، فراهم‌کننده خوراک اولیه تمام کارخانه‌هاست.
گوهرین بابیان اینکه مقدار ضایعات برای سنگ‌های معدنی متغیر است، خاطرنشان کرد: باطله‌های مواد معدنی برای کارخانه‌های کوچک یک ثروت هنگفت است چراکه بسیاری از این باطله‌ها عیار یک و نیم و ۲ دارند که امروز می‌توان آنها را پرعیار کرد و فروش آنها مقرون به صرفه است.
وی در ادامه بیان کرد: فرآوری کبالت، طلا و نقره در برخی از معادن، امروز مقرون به صرفه نیست اما در آینده این باطله‌ها با پیشرفت کارخانه‌های معدنی ارزش پیدا خواهند کرد و از نظر اقتصادی می‌توانند کارآیی زیادی داشته باشند. گوهرین در پاسخ به این پرسش که ممکن است مواد معدنی به‌گونه‌ای فرآوری شوند که دیگر باطله ایجاد نشود، بیان کرد: هنوز امکان آن در ایران فراهم نشده است. مسی که از آن کاتد تهیه می‌شود ممکن است کبالت، نقره و حتی مقداری طلا داشته باشد و درحال‌حاضر امکان اینکه بخواهند آن را جدا کنند وجود ندارد اما ممکن است در آینده به این دانش فنی دست بیابیم.
عضو هیات مدیره خانه معدن ایران، در ادامه بیان کرد: اشتغال، امروز به‌یکی از مهم‌ترین مسائل کشور تبدیل شده است. در کشور، معادن زیادی وجود دارند که روند فعالیت آنها بنا به دلایل مختلف متوقف شده است اما می‌توان با فعال‌سازی و احیای آنها علاوه بر ایجاد اشتغال سبب رونق اقتصاد کشور شد.
وی با بیان اینکه رونق معدنکاری در کشور چرخه اقتصاد را فعال می‌کند، افزود: باید شرایطی در کشور ایجاد شود که سرمایه‌های داخلی به‌جای سرازیر شدن به سمت دلالی، به سمت معادن هدایت شوند چراکه معادن می‌توانند آینده اقتصاد هر کشوری را تضمین کنند.

منبع: صمت