تحلیلگران، متولیان و صاحب نظران کشور در میزگردی فرصت ها و تهدیدهای شتاب دهی صنعتی واحدهای تخصصی دانش بنیان و بومی سازی در صنایع معدنی را مورد واکاوی قرار دادند. در این میزگرد که در دومین روز دور نهم همایش چشم انداز صنعت فولاد و معدن ایران برگزار شد، کارشناسان به بررسی موضوعات و محورهای مختلفی همچون «چالش های فعلی شرکت های فولادی»، «دلایل عقب ماندن از انقلاب چهارم صنعتی»، «عقیم ماندن رابطه دانشگاه و صنعت» و «استراتژی جدید کشورهای توسعه یافته در زمینه نوآوری شرکت ها و استارت آپ ها» پرداختند.
به گزارش ماین نیوز، برخی تحلیلگران معتقدند شرکت‌های بزرگ راهی جز حرکت به‌سمت فناوری‌های جدید ندارند، زیرا اگر خود را همگام با انقلاب چهارم صنعتی نکنند به‌زودی در دام مخاطرات جدیدی خواهند افتاد. این موضوع در حالی مطرح شد که به اعتقاد برخی دیگر از کارشناسان، ارتباط دانشگاه و صنعت شکل نخواهد گرفت، مگر اینکه دانشگاه و صنعت خود را به نسل چهارم برسانند. در ادامه این گزارش به شاخص‌ترین نظرات تحلیلگران اشاره شده است.
شهرام عباسی، مدیر تحقیق و توسعه فولاد مبارکه اصفهان نخستین سخنران این میزگرد بود. وی با اشاره به عملکرد شرکت‌های فولادی در کشور گفت: چالش شرکت‌های فولادی از جایی آغاز می‌شود که سهم منابع معدنی و منابع مالی هر روز در خلق ثروت کمتر می‌شود و این دانش فنی است که هر روز سهم خود را افزایش می‌دهد. براساس مطالعاتی که انجام شده است، سرعت رشد درآمدزایی از تکنولوژی تقریبا دو برابر سرعت رشد خلق ثروت از دیگر منابع است. بنابراین هر روز برای صنایع مهم‌تر است که به سمت دانش فنی و تکنولوژی حرکت کنند. ما در فولاد مبارکه سعی کرده‌ایم اکوسیستم کسب‌وکارمان را توسعه دهیم. به این معنا که در زنجیره ارزش هر جا نیاز به یک تامین استراتژیک بود، با تامین‌کنندگان و مشتریان وارد تعاملاتی شدیم. این روند باعث شد صنعت فولاد در مدار رشد قرار گیرد.
اما از یک جایی به بعد به واسطه اینکه نقش فناوری در تولید ثروت در کل جهان پررنگ می‌شود، یک الزامی است برای شرکت‌های فولادی که حتما به سمت فناوری گام بردارند. واقعیت این است که اگر شرکت‌ها به این سمت گام برندارند و خود را همگام با انقلاب چهارم صنعتی نکنند، تهدید بزرگی برای‌شان محسوب می‌شود. در فولاد مبارکه خوشبختانه از روش‌های سنتی فاصله گرفته‌ایم. روش سنتی اینگونه بود که یکسری از تامین‌کنندگان بالقوه به ما مراجعه و تلاش می‌کردند با فولادمبارکه تعامل کنند تا به تجاری‌سازی دست یابند و بتوانند یک محصول تجاری‌سازی شده را به فولاد بدهند. این روش سنتی بومیسازی، دستاوردهای خوبی به همراه داشت.
فولادمبارکه با کمک معاونت علمی فناوری ریاست‌جمهوری و همین‌طور دانشکده مدیریت دانشگاه تهران از دو سال پیش مطالعاتی را آغاز کرده تا ببیند چگونه می‌تواند یک اکوسیستم نوآوری و استارت‌آپی چابک و پایدار ایجاد کند. در این زمینه موفقیت‌هایی نیز داشته‌ایم اما واقعیت این است که اول راه هستیم.
محمود نوریان، مدیرعامل شرکت معدنی و صنعتی چادرملو نیز گفت: اصولا در شرکت چادرملو همه هدف ما بر این مبناست که کل امور شرکت را برون‌سپاری کنیم. در این میان بسیاری از امور شرکت با همکاری و مشورت دانشگاهیان انجام می‌شود. درهای چادرملو همواره روی شرکت‌های دانش‌بنیان باز بوده است تا مراجعه کنند و ایده‌های‌شان را با ما در میان بگذارند. مسلما در رابطه با شرکت‌هایی که فعالیت‌شان مرتبط با شرکت‌های معدنی است، نهایت همکاری را داشته‌ایم. علی حسین زاویه، دبیر انجمن صنفی کارفرمایی صنعت مواد نسوز هم درمورد موضوع بومیسازی در صنایع معدنی اظهار کرد: صنعت مواد نسوز مانند صنعت خودروسازی کشور مونتاژکار است.
در صنعت خودرو قطعات ساخته می‌شوند و در مکانیزمی قطعات در کنار یکدیگر قرار می‌گیرند. اما صنعت نسوز اینگونه نیست و با کمک‌هایی که به تک‌تک واحدهای تولیدکننده فولاد کرده است، توانسته براساس نیاز تکنولوژی جدیدی که از فولادسازی یا هر مصرف‌کننده دیگری گرفته، دانش فنی تولید را استخراج و این دانش فنی هم کاملا درون‌زا بوده است. اما به نظر من وجود سایه ترس همه را از کار بازمی‌دارد. این موضوع نشان‌دهنده این است که ما مشکل فرهنگی داریم و همواره ترسی در مقابل ورود فناوری‌های جدید وجود دارد که مانع اعتماد فعالان اقتصادی می‌شود.
مشکلات در بومیسازی شاید از سایر بخش‌ها عمیق‌تر باشد و این سایه ترس به دلیل اینکه همه به دنبال مسیر راحت‌تر برای پول درآوردن هستند همواره با ماست. زیرا تولید ثروت از مسیر تولید بسیار سخت‌تر از تولید ثروت از طریق تجارت است. این در حالی است که خلق ثروت از راه تولید بسیار پایدارتر از تولید ثروت از طریق تجارت است. ما در زمینه بومیسازی هیچ مشکلی نداریم، اما مهم این است که اعتماد کنیم و سایه ترس را کنار بگذاریم.
عباس زارعی هنزکی، رئیس پارک علم و فناوری دانشگاه تهران نیز به رابطه عقیم بین دانشگاه و صنعت پرداخت و عنوان کرد: ارتباط صنعت و دانشگاه در شرایط فعلی به‌هیچ عنوان شکل نمی‌گیرد. زیرا صنعت ما صنعت نسل یک و دو است. امروز اما نسل چهارم صنعت در کل دنیا مطرح است. این در حالی است که ما حتی در صنعت نسل سوم هم حرفی برای گفتن نداریم و حتی در اینترنت هم در صنعت عقب افتاده‌ایم.
در این شرایط کدام دانشگاه می‌تواند مشکل صنعتی را حل کند. بنابراین در بحث بومیسازی بر این باورم که هرگز دانشگاه نمی‌تواند به صنعت کمک کند برای اینکه دانشگاه در شرایط دیگری قرار دارد و در حال تحقیقات است. دانشگاه زمانی می‌تواند به صنعت مرتبط و به آن کمک کند که امروز در نسل چهارم باشد. اگر در نسل چهارم کارها جلو برده شود، دانشگاه و متخصصان در بین صنعت و صنعتگران خواهند بود و خروجی آن در صنعت به کار گرفته می‌شود. در هیچ جای دنیا به هیچ استارت‌آپی اجازه نمی‌دهند در صنعت تغییر ایجاد کند. هر جای دنیا که حمایتی صیانتی عمل شده کاملا اثرگذار بوده است. صنایع ما نیاز به ایجاد یک اکوسیستم استارت‌آپی دارند.
سعید زرندی، معاون طرح و برنامه وزارت صنعت، معدن و تجارت نیز گفت: در فضای کلان سرمایه‌‌گذاری کشور در طول چند سال گذشته اتفاقات خوبی افتاده است. زمانی که جمع سرمایه‌گذاری‌ها در کشور را نگاه می‌کنیم، از لحاظ کمی رشد جدی داشته‌ایم؛ اما در این میان یک مشکل وجود دارد. در منحنی که به تازگی مطرح شده موضوعی مطرح است به نام پیچیدگی محصولات. براساس ارزیابی‌ها ما در زمینه پیچیدگی محصولات در حال افت هستیم. این موضوع نشان می‌دهد ما داریم به سمت محصولاتی می‌رویم که ارزش‌افزوده پایین‌تری دارد.
حجم بالاتری تولید می‌کنیم؛ اما ارزش‌افزوده کمتری خلق می‌کنیم. این نگاه را باید تغییر جهت داد و اگر می‌خواهیم از قافله دنیا عقب نمانیم باید متناسب با توانایی‌هایمان به سمت محصولات با پیچیدگی بالا حرکت کنیم. ما باید در صنایعی که در اولویت سیاست‌گذاری‌ها هستند به سمت افزایش تکنولوژی و کالاهایی با تکنولوژی بالا در این صنایع را به‌عنوان استراتژی آینده مدنظر قرار دهیم. اما در صنعت فولاد چه خبر است؟ در سطح کلان متاسفانه مانند ۱۰ سال پیش هنوز هم با اصرارهای زیادی برای تاسیس شرکت‌های فولاد روبه‌رو هستیم؛ زیرا ما هم به دنبال تغییر تکنولوژی در این حوزه هستیم و هم تغییر مکان‌یابی و واقعا علاقه‌مند هستیم این موضوعات را در وزارتخانه نهادینه کنیم.
متاسفانه بسیاری از طرح‌هایی که با فشارهای سیاسی و منطقه‌ای انجام شد نتیجه خوبی نداشته است و آن‌طور که باید بهره‌وری لازم را نداشته‌ایم. بنابراین باید اولویت ما این باشد که مزیت‌سنجی‌های درست، مکان‌یابی‌های دقیق و رویکرد آمایشی را حتما داشته باشیم. اما در سطح بنگاه باید گفت شرکت‌های فولادی ما مثل همه صنایع باید در حوزه نوآوری و تکنولوژی حرکت کنند. این صنایع چون به نوعی شکل‌گیری‌شان براساس ارتباطات بین‌المللی بوده از اول، عمدتا سطح‌شان از سایر شرکت‌ها در حوزه معدن و صنایع معدنی مشابه بالاتر است. بنابراین می‌توان گفت یک بیس بسیار خوب در عمده شرکت‌های بزرگ فولادی داریم. اما در حال حاضر در دنیا در حوزه نوآوری که صحبت می‌شود موضوع نوآوری که در دسترس همه باشد محوریت قرار گرفته و به‌عنوان یک جهت‌گیری استراتژی جدید مطرح می‌شود که ما عقب هستیم. تا سال ۲۰۰۳ رویکرد این بود که به شرکت‌ها گفته می‌شد نیروهای متخصص را وارد حوزه‌شان کنند.
اما در همان سال دانشگاه هاروارد در مطالعه‌ای عنوان کرد که این همه متخصص در بیرون وجود دارد که هر کدام می‌توانند جزئی از این فرآیند باشند. یعنی اینکه هر شرکت و استارت‌آپ خوش فکر و فعالی می‌تواند بخشی از زنجیره شما باشد. ما این موضوع را برای صنایع بزرگمان در نظر داریم. انقلاب چهارم صنعتی چه بخواهیم چه نخواهیم دیر یا زود به سراغ ما هم می‌آید.
