گروه معدن: یزد یک استان صنعتی-معدنی و گردشگری است. با این حال، کشاورزی در برخی شهرهای آن رواج دارد. یزد از دیرباز بهشت معادن ایران بوده و صنعت نیز در آن رواج زیادی دارد اما حالا شکوفایی اقتصادی این استان با گردشگری نیز آمیخته شده است. استان یزد یکی از استان های ایران به مرکزیت شهر یزد است.
رونق گردشگری
یزد شهری است که در آن مردمان زیادی از مناطق دیگر در رفت وآمد بوده‌اند. بیشتر یزدی‌ها با مردمان استان‌های دیگر خویشاوندی دارند. از قدیم روابط تجاری و فامیلی قدرتمندی بین این شهر با شهرهای انار و رفسنجان به دلیل تجارت پسته، با شهرهای طبس و تربت حیدریه به دلیل بودن بر سر راه مشهد با شهرهای آباده، شهر بابک، نیریز، اقلید، بوانات و جندق و خور و بیابانک به دلیل خرید و فروش محصولات کشاورزی و مرکزیت داشتن اداری، آموزشی و سیاسی یزد در مرکز ایران وجود داشته است.
به گزارش فصل اقتصاد، گردشگری یزد در سال‌های اخیر به شدت رونق گرفته است. در نوروز امسال، تعداد گردشگران نوروزی در یزد نسبت به سال گذشته ۲ تا ۳برابر شدند. البته بخشی از این اتفاق به وقوع سیل در استان‌های دیگر کشور باز می‌گشت اما به طور کلی نمی‌توان شکوفایی گردشگری را در این استان دست کم گرفت. تلاش‌های بسیاری نیز برای معرفی یزد و ایجاد رغبت برای گردشگران برای سفر به استان یزد شده که از جمله آنها می‌توان به فعالیت و تبلیغات در فضای مجازی، حضور در نمایشگاه‌های مرتبط با صنعت گردشگری و نظایر آن اشاره کرد. بر اساس آمار، بیشترین بازدیدهای گردشگران در یزد از مجموعه امیرچخماق، مسجد جامع یزد، بافت تاریخی و باغ دولت‌آباد می‌شود. استان یزد ۲هزار و ۲۷۰هکتار بافت تاریخی و ۶هزار و ۵۰۰اثر تاریخی دارد که از این تعداد تاکنون، یک‌هزار و ۸۵۰اثر ثبت ملی شده است. یزد در کنار استان‌های فارس و اصفهان به عنوان مثلث طلایی گردشگری ایران، مقصد نخست گردشگران خارجی و اروپایی است، به گونه‌ای که استقبال از این شهر تا ۵برابر در سال ۱۳۹۶ افزایش یافت و همین امر گردشگری را محور توسعه استان قرار داد.
یکی از دلایلی که یزد در سال‌های اخیر توانسته گردشگران زیادی را جذب کند، ابتکاراتی بود که سازمان میراث فرهنگی و گردشگری استان به همراه فعالان گردشگری یزد انجام داده است. در امسال، حدود ۲۰جشنواره در این استان برگزار می‌شود که هر هفته با تخفیف‌های ویژه‌ای از سوی هتل‌ها، مراکز خرید و کمپ‌های کویرنوردی همراه است. همچنین بنا شده که هزینه‌های سفر به استان از نیمه خرداد تا نیمه شهریور که فصل گرم سال است، کاهش یابد. در خرداد امسال، جشنواره‌های «گل انار» در تفت، «محصولات لبنی» در ندوشن، «زردآلو فراغه» در ابرکوه و همچنین «رویدادهای فرهنگی بم و یزد»، «رویدادهای فرهنگی ایران و مجارستان» و جشنواره «پارچه و دست‌بافت‌های سنتی فجر» در مرکز استان برگزار شدند. این جشنواره‌ها در تیر، مرداد و شهریور عبارت بودند از «جشنواره گونه‌های نادر جانوری»، «جشن ثبت جهانی»، «موسیقی کویرنشینان»، «پایتخت کتاب» و «نصرآباد بهشت میوه‌ها» که در شهرستان‌های مهریز، تفت و یزد برگزار شدند. جشنواره «شب‌های مهریز»، جشنواره «کبوتر و پرندگان زینتی اردکان»، «آلبالو طزرجان» و «باز بافت و هفته گردشگری میبد» نیز به ترتیب در شهرستان‌های مهریز، اردکان، تفت، یزد و میبد و مسابقه‌های موتور کراس، مجسمه‌های شنی، لوک برتر و خرما به میزبانی شهرستان بافق و جشنواره‌های صنعت چاپ و رالی کویر نیز به میزبانی شهرستان یزد برگزار شدند.
با اینکه گاهی گفته می‌شود سیل نوروز باعث شد که گردشگری یزد در ابتدای سال رونق زیادی بگیرد اما سیل نمی‌توانست تنها عامل این شکوفایی در گردشگری باشد. نمی‌توان نقش پررنگ تبلیغات و فعالیت‌ها را نیز در این زمینه نادیده گرفت چراکه بیشترین تبلیغات داخلی و خارجی شامل تبلیغات فضای مجازی، شبکه‌های مجازی و استفاده از ظرفیت خبرنگاران داخلی و خارجی، از سوی مسئولان استان یزد انجام شده بود. شکل‌گیری هسته گردشگری یزد نیز از دیگر اقدامات موثر در رونق گردشگری این استان بود. این هسته‌ها با عضویت اعضایی از کشورهای هدف گردشگری یزد شامل آژانس‌های گردشگری، خبرنگاران، راهنمایان گردشگری و دیگر مبلغان این کشورها، فعالیت کردند. بازخورد اخبار مربوط به گردشگری یزد در جهان از نکته‌های قابل توجه شکل‌گیری این هسته‌ها بود. اخبار مربوط به یزد در روزنامه‌های معتبر جهان و شبکه‌های تلویزیونی کشورهای مختلف منتشر شد که در نهایت به تبلیغات وسیع برای یزد انجامید.
بستر مناسب برای توسعه صنعت و معدن
نام استان یزد با صنعت و فعالیت‌های تولیدی و صنعتی همراه بوده و صنعتگران این استان از گذشته‌های دور در تامین کالاهای مورد نیاز کشور نقش شاخص و قابل توجهی داشته‌اند. سختکوشی، دلسوزی، قناعت و پس‌انداز با جوهره مردم این استان کویری آمیخته شده و زمینه‌ساز فرهنگ بالا و رشدیافته به لحاظ کار و تولید شده است. این زمینه خوب فرهنگی همراه با مزیت‌های نسبی دیگر مانند مدیران و کارفرمایان کاردان و باتجربه رشد مطلوب و آموزش عالی، غنای معادن، قرار گرفتن در مرکز کشور و امکانات زیربنایی و خدمات مناسب در زمینه راه، راه آهن، فرودگاه، انرژی، مخابرات و... بستر مناسب برای توسعه صنعت و معدن در استان را فراهم کرده است. صنعت شیرینی‌سازی در استان از پیشینه زیادی برخوردار است و محصولات آن صاحب شهرتی شده‌اند که از مرزهای ایران فراتر رفته است. مهم‌ترین شیرینی یزدی با نام‌های قطاب، پشمک و باقلوا شهرت دارند.
به طور کلی صنعت غالب در استان یزد از گذشته، صنایع نساجی بوده و با توسعه صنعت به ویژه از ابتدای برنامه اول توسعه به‌طور تقریبی در همه شاخه‌های صنعت مانند کاشی و سرامیک، سیم و کابل و صنایع فلزی، واحدهای قابل توجهی در استان به بهره‌برداری رسیده و مشغول فعالیتند. بیشترین تولیدات واحدهای صنعتی شهر را منسوجات، کاشی و سرامیک و فرش ماشینی تشکیل می‌دهد. واحدهای صنعتی استان یزد به‌وطور عمده در شهرک‌های صنعتی یزد و میبد متمرکز شده‌اند.
قطب کاشی و سرامیک
استان یزد را قطب صنایع کاشی و سرامیک ایران دانسته‌اند و می‌توان گفت مهم‌ترین صنعت در این استان است. به گزارش فصل تجارت، استان یزد بزرگ‌ترین تولیدکننده کاشی و سرامیک ایران و نهمین تولیدکننده این محصول در عرصه بین‌المللی است. اقتصاد حدود ۳۰۰هزار نفر یعنی ۳۰درصد جمعیت استان یزد به این صنعت وابسته است اما نبود زیرساخت مناسب برای صادرات و نبود رایزن اقتصادی ایران در بسیاری از کشورهای هدف، مهم‌ترین چالش این بخش به شمار می‌رود. واحدهای کاشی و سرامیک یزد نه‌تنها به طور مستقیم زمینه اشتغال تعدادی از جویندگان کار را فراهم کرده بلکه استان را به قطب مهم این صنعت ایران نیز تبدیل کرده است.
یزد با ۷۶واحد تولید کاشی و سرامیک فعال در این صنعت پیشتاز است. میزان تولید کشور ۵۵۰میلیون مترمربع است که بیش از نیمی از آن در استان یزد تولید و روانه بازار می‌شود. کارشناسان می‌گویند در بهترین شرایط اقتصادی، سرانه مصرف کاشی و سرامیک حدود ۴متر مربع است اما با توجه به رکود اقتصاد، مصرف داخلی و توقف ساخت‌وسازها به‌ویژه مسکن مهر، مصرف این محصول به شدت کاهش یافته، به طوری که کارخانه‌ها ظرفیت تولید را کاهش داده‌اند. در گذشته ۴۰درصد تولید کاشی و سرامیک به صادرات اختصاص داشت که این رقم به شدت کاهش یافته است. تحریم‌ها بر صادرات تاثیر داشتند و دولت هم برنامه اساسی برای صادرات کاشی و سرامیک نداشته است. نداشتن تفاهمنامه مبادلات تجاری با کشورهای همسایه از دیگر مشکلات است که موجب شده است حقوق و عوارض گمرکی برای ایران نسبت به کشورهای دیگر همچون عراق و سوریه افزایش یابد و توان صادراتی تولیدکنندگان این صنعت کم شود.
یکی دیگر از مشکلات، هزینه بالای حمل‌ونقل است که قدرت رقابت با تولیدکنندگان خارجی را سلب می‌کند. در کنار این موضوع، نبود مشوق‌های صادراتی را نیز باید افزود. در گذشته، دولت مشوق‌های صادراتی را برای تولیدکنندگان در نظر می‌گرفت که برای فعالان صنعت و تولید دلگرم‌کننده بود اما اکنون نه‌تنها از مشوق‌ها خبری نیست بلکه ابلاغ برخی بخشنامه‌ها موجب دلسردی است و به یکی از عوامل بازدارنده صادرات تبدیل شده است. برای مثال، هنوز اقدامی برای همکاری بانک‌های ایرانی و کشورهای همسایه در زمینه گشایش اعتبار نشده و در صورتی که صادرکنندگان اجناس خود را با ارز خارجی بفروشند امکان انتقال وجه وجود ندارد. مشکلات بانکی، افزایش مالیات، بالا بودن هزینه‌های آب، برق، گاز و تامین اجتماعی از مهم‌ترین مشکلات این صنعت است. دولت در شرایط کنونی، نرمشی برای بهبود شرایط صنایع انجام نمی‌دهد و از طرف دیگر، مشکلات قدرت رقابت تولیدکننده ایرانی را با رقیبان خارجی سلب کرده است.
بالا بودن سود وام‌های بانکی و نوسان نرخ ارز نیز از مشکلات تولیدکنندگان و صنعتگران در استان یزد است. در سال‌های اخیر، بسیاری از کارخانه‌ها برخی مواد اولیه و دستگاه‌های خود را به صورت چکی و از خارج خریداری کرده‌اند که تفاوت قیمت‌های اخیر در نرخ ارز موجب ایجاد مشکلات بزرگ برای آنها شده است.
همه این دلایل موجب شده‌اند که کارخانه‌ها تولید خود را کاهش دهند یا اگر هم تولید می‌کنند نتوانند آن را در بازار بفروشند و ناچار شده‌اند محصولات را انبار کنند. درحال‌حاضر، بخشی از تولید در انبار کارخانه‌ها موجود است و تعدادی از کارخانه‌ها با ۵۰درصد ظرفیت و البته واحدهایی نیز با ۱۰۰درصد ظرفیت فعالیت می‌کنند. در یک برآورد کلی می‌توان گفت که کارخانه‌های یزد با ۷۰درصد ظرفیت کار می‌کنند. آینده صنعت کاشی و سرامیک یزد بستگی به حمایت جدی دولت دارد و با مدیریتی که در بخش خصوصی وجود دارد، این امید می‌رود که صنعتگران بر مشکلات غلبه کنند.
دومین قطب معدنی کشور
یزد ذخایر معدنی بزرگی را در خود جای داده و دومین قلب معدنی کشور به شمار می‌رود. این استان از نظر ذخیره معدن سرب و روی در کشور در صدر قرار دارد. درحال‌حاضر، بیش از ۳۳نوع ماده معدنی در ۵۶۵معدن با ظرفیت استخراج سالانه بیش از ۶۰میلیون تن بهره‌برداری می‌شود. میزان اشتغال بخش معدن در یزد، افزون بر ۱۱هزار و ۸۰۰نفر است و معدن چادرملو، سنگ‌آهن بافق، فلات مرکزی(چاه گز و آنومالی شمالی) و سرب و روی مهدی‌آباد که جزو معادن بزرگ کشور به شمار می‌روند، در این استان هستند. این استان ۲میلیارد تن ذخیره معدنی دارد و در سال ۱۳۹۶ با اکتشاف‌های جدیدی که در مناطق مستعد انجام شد، ۹۰میلیون تن ذخیره سنگ‌آهن به ذخایر موجود استان افزوده شد. استان یزد از ۱۷.۳درصد ذخایر فلزی و ۶درصد ذخایر غیر فلزی کشور برخوردار است. ارزش ذخایر معدنی کشور بر اساس برآوردها، ۷۰۰میلیارد دلار است که با اکتشافات جدید تا ۱۴۰۰میلیارد دلار خواهد رسید.
